Internetpornografie: welke zijn de mogelijke risico’s bij het veelvuldig consumeren ervan?
Op dit ogenblik is pornografische inhoud van welke soort ook op het internet anoniem en onbegrensd toegankelijk. 1 Tegelijkertijd is het uploaden van pornografisch beeld- en filmmateriaal op het internet makkelijk en grotendeels kosteloos geworden. De beïnvloeding en de werking op het menselijk brein van het excessief consumeren ervan worden meer en meer vanuit verschillende vakgebieden wetenschappelijk onderzocht (o.m. relatieonderzoek, ontwikkelingspsychologie, communicatie- en mediaonderzoek). Naast het fenomeen van verslaving bij pornografie-kijken via het internet wordt evenzeer aandacht besteed aan problemen die er mogelijk uit ontstaan , zoals de consumptie van illegale inhouden, de tolerantieontwikkeling m.b.t. seksueel geweld en de negatieve werking ervan op relatie- en bindingsvaardigheden. 2 Het grootste deel van de gevoerde onderzoeken en discussies spitst zich hierbij toe op jongeren. Bij hen is het net in deze tijdspanne van hun leven dat “seksuele voorkeuren en behoeften zich ontwikkelen.”, dat de hersenen zich sterk ontwikkelen en dat structuren erin worden verankerd.
Net als bij allerlei online-spelletjes is gebleken dat eveneens het grote online-seksaanbod leidt tot sterke afhankelijkheid en verslaving. 4 Aangetoond kon worden dat, met name, een tijdlang intensief gebruik maken van het online seksaanbod de statistische waarschijnlijkheid verhoogt dat er zich een jaar later een verslaving kan ontwikkelen. 5 De verslavingspotentie van internetpornografie wordt in verband gebracht met de afscheiding van dopamine en met de activering van de lustcentra in de hersenen. Leerpsychologisch gezien zijn in dit proces verscheidene mechanismen aan het werk. Zo leren we bijzonder goed als dat ook met emotie gepaard gaat (in dit geval seksuele opwinding of orgasme), of als we ons in een kwetsbare fase bevinden (bv. de puberteit) en evenzeer als het gaat om eerste ervaringen van seksuele aard. 6 De relevantie van de inwerking van pornografie op jeugdige leeftijd is nu eenmaal bijzonder duidelijk. Als aldus door het bekijken van bv. pornografische inhouden sterke positieve gevoelens worden opgewekt (zie hierboven de beschreven dopamineafscheiding) , dan kunnen deze in de vorm van een beloning tot versterking van het gedrag leiden en aldus sowieso tot vaker consumeren. Bovendien kan het herhaalde samengaan van een op de eerste plaats niet seksuele prikkel ( bv. een geweldscène) met seksueel opwindende inhoud ertoe leiden dat beide aspecten nauw met elkaar vervlochten worden waardoor ook geweldvoorstellingen/ geweldscènes seksuele opwinding kunnen gaan veroorzaken…
“ Wat men heeft gezien wordt geleidelijk in het eigen waarden- en normensysteem overgenomen en eventueel ook ervaren als een goede handelwijze , vooral dan als de “acteurs” positieve gevolgen van hun daden beleven (in dit geval seksuele lusten)". 7
Een actuele studie van het hersenonderzoek bij het Max Planck-instituut voor Onderwijsresearch, zoekt een antwoord op de vraag in hoeverre de frequente consumptie van pornografische inhouden zich in de hersenen laat erkennen. Vastgesteld kon worden dat, als gevolg van steeds toenemende pornografieconsumptie, het volume afnam van een gedeelte van het beloningssyteem in de hersenen. Bij mannen met toenemende consumptie stelde men bovendien vast dat hun beloningsbeleving bij het kijken naar beelden met pornografische inhouden heel wat geringer was dan bij mannen die minder pornografie bekeken. Vermoed wordt dat dit tot gevolg heeft dat bij de eersten sterkere prikkels nodig zullen zijn om tot een gelijkaardig niveau van beloningsbeleving te kunnen komen. 9 Daarenboven vond ook een discussie plaats over de vraag hoe jongeren waarden toekennen aan pornografische onderwerpen . Vanuit het standpunt van de leerpsychologie meent men dat hier mechanismen van het observatieleren doeltreffend zijn, bijv. inzake de aanvaarding in de eigen sociale omgeving of inzake het vertonen van beeldmateriaal in de media. 10
De genoemde risico’s die uit het vaak consumeren van internetpornografie kunnen voortvloeien maken duidelijk dat sensibilisering voor het thema, in het bijzonder met het oog op opgroeiende jongeren, zeker nodig is. Belangrijk daarbij is vooral de begeleiding en ondersteuning van kinderen en jongeren opdat zij niet al vroeg en ongewild met allerlei inhouden in contact komen die zij als schrikwekkend of zelfs ontstellend ervaren. Dit is, omwille van het vrij toegankelijk zijn van het aanbod en omwille van het mediagebruik en de mediauitrusting van kinderen en jongeren, vandaag echt een uitdaging. Begeleiden en ondersteunen betekent hier bovendien dat ouders (ook grootouders) met hun kinderen in gesprek moeten gaan over internetpornografie en dat ze hen moeten wapenen met een geheel aan waarden en normen die hen de mogelijkheid biedt pornografische inhouden te plaatsen en zich een gezonde voorstelling van seksualiteit en ook van partnerschap eigen te maken. Samen met een degelijke voorlichting over de mogelijke risico’s en gevaren kunnen kinderen en jonge mensen leren om op het internet met gezond verstand om te gaan met seksuele en erotische onderwerpen.
Bronnen
- Döring N.(2009). The Internet’s Impact on Sexuality. A Critical Review of 15 Years of Research. Computers Human Behav (25): 1089-1101.
- Freitag, T. (2012). Internet- und Computer-Sex-Sucht. Psychiatrie & Neurologie (Schweiz) (5), 28-30. Abgerufen am 15.08.2016 auf: http://www.tabea-freitag.de/fileadmin/tabea-freitag/pdf/Neurologie___Psychiatrie_11_2012_internet_und_compisucht.pdf
- Doidge, N. (2014). Neustart im Kopf: Wie sich unser Gehirn selbst repariert. New York: Campus Verlag. 2. Auflage.
- Meerkerk, G-J., Van Den Eijnden, R. J., Garretsen, H. F. (2006). Predicting Compulsive Internet Use: It's All about Sex! CyberPsychology & Behavior. February 2006, 9(1): 95-103. doi:10.1089/cpb.2006.9.95.
- Hüther G (2007) Seminar am 14./15.9.2007 “Brainwash – die Macht der äußeren Bilder“.
- Freitag, T. (2011). Auswirkungen von Pornografiekonsum. Prä & Pro, Fachzeitschrift der Bundesarbeitsgemeinschaft Prävention und Prophylaxe, 1(13):1-20. Abgerufen am 15.08.2016 auf: http://www.rollenspielsucht.de/resources/Pornografie-RisikenundNebenwirkungen.pdf
- Kühn, S., Gallinat, J. (2014). Brain Structure and Functional Connectivity Associated With Pornography Consumption. JAMA Psychiatry. 2014;71(7):827-834. doi:10.1001/jamapsychiatry.2014.93.